Boek 7; Joe Speedboot

Primaire gegevens

- Auteur: Tommy Wieringa
- Titel: Joe Speedboot
- Ondertitel: Roman
- Verschenen in jaar: 2005 (2de druk)
- Aantal bladzijden: 316

Inhoud

Frans is de hoofdpersoon van het boek. Door een ongeluk met een tractor is Frans verlamd geraakt en kan hij alleen nog zijn rechterarm bewegen. Zelfs praten, kan hij niet. In de 220 dagen dat hij in coma lag, is er een nieuwe jongen in hun dorp komen wonen: Joe Speedboot. Hij is anders dan de andere. Hij is stoer, heldhaftig, durft veel en is een voorbeeld voor Frans. Joe’s vader is omgekomen bij een ongeluk waar hij de verhuiswagen bij de familie Maandag naar binnen heeft gereden. Joe blijft achter met zijn moeder en zus. Christof Maandag, wordt meteen bevriend met Joe na dit ongeluk. Later wordt Joe ook bevriend met Engel. Frans wilt graag bij hun horen en volgt hun, zittend in zijn rolstoel die hij vooruit beweegt met één arm.
Door Frans’ ongeluk moet hij een jaar overdoen. Hij komt zo in de klas bij zijn 3 idolen.
Er komt een nieuw meisje in Lomark, het stadje waar ze wonen. Ze heet Picolien Jane (PJ). Iedereen vindt haar geweldig. De 4 jongens horen dat haar moeder een nudist is en bouwen een vliegtuig om zo haar te kunnen bespioneren. Het lukt om het vliegtuig te bouwen maar de vluchten gaan allemaal nét goed.
De moeder van Joe heeft ondertussen een nieuwe vriend. Hij komt uit Egypte. Frans vindt hem geweldig maar Mahfouz, de man, bouwt een boot en gaat er gewoon weer vandoor.
De 4 jongens en PJ zitten nu in hun examen jaar. Ze slagen allemaal en willen gaan studeren. Frans mag alleen niet gaan studeren van zijn ouders. Zijn ouders vinden werk voor hem en hij gaat van oude kranten briketten maken voor brandstof. Hij verdient wat geld maar verspilt het helaas allemaal aan drank. Joe komt terug van zijn studie en heeft een idee om Frans mee te laten doen aan armworstelen. Hij wuift het idee weg, maar nadat hij er achter komt dat zijn werk voor niks geweest is omdat niks wordt verkocht, neemt hij toch het aanbod aan.
Frans begint te trainen. Hij oefent zich in mentaal en fysiek opzicht. Fysiek door gewicht te heffen en veel krachttraining. En op mentaal gebied door een boek te lezen van een samoerai die meerde gevechtstechnieken heeft opgeschreven. Bij zijn eerste wedstrijd wordt hij gelijk tweede en wint 2500 euro. Hij heeft talent. Ondertussen is PJ ook terug in Lomark nadat ze haar vriend Arthur Metz heeft verlaten omdat hij haar mishandelde (waarschijnlijk doordat zij met andere mannen naar bed ging). Frans wint zijn tweede wedstrijd voor PJ omdat hij smoorverliefd is. Helaas sluipt Joe in de overwinningsnacht naar PJs kamer en hebben het daar heel gezellig. Vanaf die dag hebben Joe en PJ iets. Weken later doet Frans weer mee aan een wedstrijd die hij moet verlaten doordat Engel plotseling is overleden. Er is een hond op zijn hoofdgevallen. Terug in Lomark zijn de 3 jongens (Christof, Joe en Frans) weer herenigd.
Frans hoort op de radio van een interview met Metz. Hij heeft een boek geschreven over een jonge vrouw. Hij noemt haar ‘De Hoer van de Eeuw’. Later blijkt dat over PJ te gaan.
Frans neemt PJ mee naar een groot toernooi waar hij tegen de wereldkampioen armworstelaar moet. Hij breekt daar zijn arm en is nu helemaal hopeloos. Ondertussen doet Joe mee aan de Dakar Race, waar hij verdwijnt. Frans is er van overtuigd dat Joe gewoon op zoek is gegaan naar Papa Afrika, Mahfouz de ex van de moeder van Joe. Tijdens Joe’s afwezigheid leest PJ de dagboeken van Frans waar ze in leest dat hij smoorverliefd is. Ze raakt opgewonden en Frans en PJ hebben seks (wat in detail is beschreven). Joe komt terug en hij is inderdaad bij Papa Afrika geweest
Het laatste stuk: PJ heeft nu een relatie met Christof, is zwanger en ze trouwen. Op hun trouwdag vliegt er een vliegtuig over met een spandoek daar achter waarop staat: De Hoer van de Eeuw. Joe heeft dus ook het boek van Metz gelezen. Bij het zien van deze tekst kijkt PJ naar Frans. Want ondanks dat ze trouwt met Christof, gaat ze nog steeds met Frans naar bed. Hij kan het namelijk zo goed. En zo gaat het leven in Lomark rustig door.

Compositie en tijdsverloop

Het speelt zich af van ongeveer 1992, het jaar dat Fransje weer naar school gaat, PJ komt in 1993 bij ze in de derde klas tot en met het jaar na hun eindexamen, ongeveer vier jaar dus. In de epiloog wordt ook nog een stuk jaren later beschreven, als Christof en PJ gaan trouwen. Christof heeft zijn studie dan al afgemaakt en bij de asfaltfabriek gaan werken, het is dus ongeveer vier à zeven jaar na het einde van het verhaal.

Ruimte

De belangrijkste ruimte is eigenlijk heel Lomark.  Het wordt zo goed beschreven hoe het eruit ziet, waar wat is en er worden allerlei goeie voorbeelden gebruikt om iets uit te drukken. Het wordt zelfs beter beschreven dan de meeste personen. Je kan het eigenlijk zien als een persoon zelf. Omdat het dorp ook zo compact is en iedereen iets met elkaar te maken heeft. Het wordt een persoonlijkheid en heeft een eigen karakter. De schrijver gebruikt bij het beschrijven veel metaforen en veel rake beschrijvingen.

De wijze van vertellen

Het verhaal wordt vrijwel geheel chronologisch verteld. Er zijn nauwelijks flash backs aan te wijzen. De verteltijd is ongeveer vijf uur en de vertelde tijd neemt in ieder geval een jaar of tien in beslag. Tussen deel II en deel III ligt een periode van enkele jaren: dat gedeelte wordt dus discontinu verteld.

Personages
-Fransje Hermans is gehandicapt geraakt doordat hij door een grasmaaier overreden werd. Hij kan niet praten en zit in een rolstoel, die hij met één arm bestuurd. Vanuit zijn rolstoel beschrijft hij het leven in het saaie Lomark. Fransje is erg geïnspireerd door de levensweg van de samoerai en hij kijkt erg op tegen Joe.
-Joe Speedboot heet eigenlijk Achiel Stephaan Ratzinger, maar verandert zijn naam als hij in Lomark komt wonen. Hij is gefascineerd door de natuurwetenschap en experimenteert veel, eerst met het bouwen van bommen, daarna met het vliegtuig en de shovel. Hij wordt beschreven als een held die de wereld gaat veranderen, maar dat is uiteindelijk een valse belofte.
-Picolien Jane (PJ) is in het begin van het verhaal het knappe nieuwe meisje in de klas, ze komt uit Zuid-Afrika, maar de lezer komt er langzaam achter dat ze erg manipulatief is. Haar vriendje, een schrijver, schrijft uiteindelijk een boek over haar waardoor alle stukjes op zijn plaats vallen; vroeger was ze dikkig maar toen ze naar Nederland kwam besloot ze drastisch af te vallen. Ze gaat veel vreemd omdat ze bevestiging zoekt, waardoor uiteindelijk haar bijnaam “Hoer van de Eeuw” wordt.
-Christof en Engel vormen samen met Joe en Fransje het vriendengroepje in een groot deel van het boek, maar als ze afgestudeerd zijn valt dat uit elkaar; Engel, een kunstenaar in de dop, overlijdt, er valt een hond op zijn hoofd, en Christof wordt een burgerlijk type, maar hij is het uiteindelijk wel die met PJ trouwt.

 

Thema

Corruptie
Joe Speedboot zou je heel goed de “roman van de desillusie” kunnen noemen. Veel personages in de roman hebben een toekomstverwachting die bijna nooit uitkomt. Allereerst is er natuurlijk Joe Speedboot zelf. Hij komt als een soort verlosser Lomark binnendenderen om daar de boel op stelten te zetten. Hij heeft zeer originele ideeën: zo maakt hij in de loop van de roman aanvankelijk bommen die hij op ongewenste momenten en plaatsen laat afgaan, hij bouwt een vliegtuigje om het exhibitionisme van de moeder van zijn vriendinnetje te kunnen bewonderen, hij gaat in het tweede deel van de roman een shovel ombouwen om mee te doen aan Parijs-Dakar en hij beweegt de gehandicapte Frans ertoe om deel te nemen aan de armworstelwedstrijden. Toch verlaat hij aan het einde van de roman gedesillusioneerd het dorp om er nooit meer terug te keren. Of zit hij aan de stuurknuppel van het vliegtuigje waarmee hij wraak lijkt te nemen op zijn vriendin die hem voor zijn vriend Christof in de steek heeft gelaten? Hij is de Messias die zijn belofte toch niet geheel heeft kunnen waarmaken, Parijs-Dakar toch niet heeft kunnen voltooien, toch niet de mooie PJ definitief aan zich heeft kunnen binden en zelfs zijn door hem verfoeide naam voor zijn naaste vrienden niet geheim heeft kunnen houden. In die zin is hij te vergelijken met de hoofdrolspeler in De Onrustzaaier “van Willem G. van Maanen.(1956) Ook die Messias keert aan het einde van zijn avontuur in het burgerlijke Kampen de stad gedesillusioneerd de rug toe. Messiassen worden nu eenmaal in onze samenleving na een aanvankelijk geschreeuwd Hosanna uiteindelijk toch gedesillusioneerd gekruisigd. Een ander gedesillusioneerd personage is Frans Hermans. Nadat hij uit zijn coma is gekomen, verwacht hij veel van de nieuwkomer Joe. Aanvankelijk wordt hij nog een beetje buiten de vriendschap gehouden die Joe, Christof en Engel hebben gesloten, maar daarna maakt hij wel deel uit van de vriendenclub. De eerste desillusie valt hem ten deel, wanneer zij allen na het eindexamen gaan studeren en hij van zijn ouders het weinig begerenswaardige baantje van papierbrikettenmaker opgelegd krijgt. Hij werkt zich uit de naad, maar ziet bij een onverwacht bezoek aan zijn vaders sloperij dat er nooit een briket verkocht is. Zijn werk is dus tevergeefs geweest. Dan neemt hij toch het aanbod van Joe Speedboot aan om armworstelaar te worden aan. Het gaat vrij goed totdat zijn grote idool Islam Mansur tijdens een wedstrijd zijn arm breekt, waardoor ook aan dat levensdoel een einde komt. Een derde desillusie valt hem ten deel wanneer hij in de door Metz geschreven roman over PJ leest dat ze eigenlijk veel minder aantrekkelijk is dan ze altijd voor hem geweest is. Uit angst voor intimiteit loopt ze een heel rijtje minnaars af en het is de schrijver die met haar samenwoont allemaal teveel geworden. Het beeld van de mooie PJ wordt nog verder afgebroken wanneer ze op verraderlijke wijze achter de voornaam van Joe komt en ze Frans deelgenoot van dat geheim maakt. Het voelt voor Frans aan als een verraad aan de vriendschap. Tenslotte verraadt hij ook nog zijn oude vriend Christof, wanneer die trouwt met PJ en Frans een seksuele relatie blijft onderhouden met deze “hoer van de eeuw”. Een desillusie valt ook de veel belovende kunstenaar Engel ten deel. Hij komt aan zijn einde omdat een hond die van een flatgebouw valt, op zijn hoofd terechtkomt en hem dodelijk verwondt. De moeder van Joe Ratzinger raakt gedesillusioneerd als ze eerst haar echtgenoot kwijtraakt bij het spectaculaire auto-ongeluk, nadat ze naar Lomark zijn verhuisd. Haar nieuwe vriend Mahfouz zeilt na een erotisch avontuur toch weer terug naar zijn geboorteland. De schrijver Arthur Metz is van zijn mooie illusie van PJ genezen, wanneer blijkt dat ze een wolvin in schaapskleren is. In een interview in Spits van 28 januari 2005 zegt Wieringa dat dit de schuld van de mannen zelf is: “Want terwijl veel mannen weten dat het beter is om het meisje van de Middenweg te trouwen, kiezen ze voor de ongewisheid van gekkevrouwenziekte, voor onbegrijpelijke schoonheid, avontuur en euforie en uiteindelijk verlating. Vrouwen als P.J. Eilander zijn een zelfgekozen noodlot, en daarmee komt het recht op zelfmedelijden te vervallen.”

Titel, ondertitel en motto

Titel;                            Het boek is vernoemd naar de katalysator van de beweging in het verhaal: Joe Speedboot. Het verhaal gaat eigenlijk over zijn avonturen, waarin de ik-figuur Fransje deelgenoot is.
Bij boeken over avonturen van ondeugende jongens (Kruimeltje, Dik Trom, Pietje Bell) is het gebruikelijk dat de naam van de belhamel ook de naam van het boek is. Hoewel Joe niet de ik-figuur is in het boek, is hij de jongen die alle streken initieert en zorgt voor de avonturen die de groep jongens beleefd.

Ondertitel;                   Roman

Motto:              "Er wordt gezegd dat de samoerai
een tweevoudige Weg heeft,
van het penseel en het zwaard"
Miyamoto Musashi
Fransje is erg beïnvloed door de levenslessen van de samoerai, hij citeert ook vak uit het boek dat hij van Miyamoto Musashi heeft. Het boek is ook opgedeeld in twee delen, Penseel en Zwaard, waar dit motto naar verwijst. Eerst ziet Fransje zichzelf als schrijver en beschrijft hij alles in zijn dagboeken, de weg van het penseel. In het tweede deel is hij armworstelaar, en volgt hij de weg van het zwaard.
De opdracht van het boek is “voor Rutger Boots”, een jongen uit de jeugd van Tommy Wieringa die ook na een ongeluk in een rolstoel terecht kwam. Fransje is op hem gebaseerd.

Keuzeopdracht

Interview met Fransje

Kun je ons wat meer vertellen over je heftige ongeluk?

• Het gebeurde allemaal toen ik aan het fietsen was, ik had niks door en op t een of andere moment werd ik aangereden door een tractor. Dit is mij later allemaal verteld omdat ik hier helemaal niks van herinnerd heb. Ik heb namelijk na mijn ongeluk langer dan 200 dagen in coma gelegen waardoor ik helemaal niks meer weet van mijn ongeval, toen ik wakker werd wist ik niet veel. Mijn benen waren verlamd en ik had iets ernstigs meegemaakt wat mij later allemaal duidelijk werd gemaakt. Dit ongeluk heeft veel veranderd in mijn leven, doordat ik verlamd ben kan ik veel minder dan dat ik voor het ongeluk kon.

Kun je ons wat meer vertellen over Joe?

• Joe is een hele aardige jongen die graag iets wilt ontdekken in zijn leven. Dat hij iets wilt ontdekken geeft al weg dat hij een super avontuurlijke kerel is en graag de handen uit de mouwen steekt. Hij is dagelijks in de weer met het bouwen van dingen zoals bommen en later wilt hij graag een vliegtuig bouwen. Verder is hij erg behulpzaam en weet hij goed met mijn lichamelijke beperkingen om te gaan.

Waarom vind je Lomark zo saai?

• Lomark is niet zomaar saai maar dodelijk saai, er is geen bal te doen. Buiten mijn vrienden kan ik niks doen in Lomark omdat er simpelweg gewoon helemaal niks te doen is. Of ik liever ergens anders had gewoond weet ik ook niet, dan had ik misschien geen gezellige vriendengroep.