Boek 2: Het diner

Primaire gegevens

1^e druk, 2009

300 pagina’s

Uitgeverij: Anthos

Ateur: Herman Koch

Inhoud

Paul Lohman, broer van premierkandidaat Serge Lohman, is getrouwd met Claire. Met de verkiezingen in zicht gaan ze uit eten met Serge en zijn vrouw Babette. Paul en Claire voelen zich echter niet thuis in het dure restaurant waar ze ondanks de lange reserveringslijst door Serge’s positie toch terecht kunnen. Het diner begint met de dagelijkse onderwerpen, maar nadat Paul terug komt van het toilet staat Babette met tranen in haar ogen op. Ze loopt naar de deur, gevolgd door Claire. Ondertussen eten de broers hun hoofdgerecht in stilte op. Paul vindt het allemaal te lang duren en gaat naar de twee vrouwen op zoek. Terwijl hij dit doet gaat de telefoon van Michel die in zijn zak zit af. Zijn zoon vraagt zich af wat zijn vader met zijn mobiel doet en spreekt af het mobieltje op te komen halen. Net wanneer Paul ophangt ziet hij Claire en Babette, die inmiddels is bijgekomen. Samen gaan ze het restaurant in, maar Paul gaat nog niet aan tafel. Hij bekijkt, terwijl hij wacht op zijn zoon, de filmpjes van zijn mobiel. Weer wordt Paul geconfronteerd met de heftige beelden. Rick, de zoon van Serge en Babette, en zijn eigen zoon gaan na een schoolfeest flink te keer tegen een zwerver. De zwerver ligt in het pinhokje waar de jongens willen pinnen en daar zal hij voor boeten. Van kwaad tot erger pakt een van hen een voor hun leeg ogende jerrycan, de andere filmt het. Wanneer er een aansteker bij komt gaat het mis. Paul realiseert zich dat deze beelden meer laten zien dan de beelden van de bewakingscamera van Opsporing verzocht. Wanneer Michel met zijn fiets bij het restaurant aankomt vraagt Paul waarom hij hem nooit over deze beelden verteld heeft. Michel vertelt zijn vader dat Beau, de geadopteerde zoon van Serge, hem chanteert. Hij wil deze beelden online zetten, maar wanneer ze hem geld geven is er niks aan de hand. Paul beveelt zijn zoon naar huis te gaan, zelf gaat hij vervolgens het restaurant weer in. Tijdens het nagerecht komt het onderwerp eindelijk aan bod. Serge vindt dat zijn zoon Rick veel lijdt onder de geheimhouding en wil alles openbaar maken. Hij wil tijdens een persconferentie bekend maken dat hij zich terug trekt. De andere drie denken hier echter anders over. Zij vinden dat ze de toekomst van hun zonen moeten beschermen. Serge heeft de persconferentie echter al gepland. Hij en Babette verlaten het restaurant en lopen naar het café waar de persconferentie gehouden wordt. Claire vertelt Paul dat zij en Babette hun zonen alleen nog kunnen beschermen wanneer ze Serge verwonden. Claire loopt vervolgens naar het café waar Babette en Serge zijn. Paul hoort even later meerdere sirenes. Hij loopt naar buiten en ziet zijn broer afgevoerd worden door ambulance personeel. Ook komt Claire even later naar buiten, zij wordt afgevoerd door agenten. Over Beau hoeven ze zich ook geen zorgen meer te maken, Michel en Rick hebben met hem “afgerekend”.

Compositie en tijdsverloop

De hoofdlijn van het verhaal speelt zich af in het nu. De verschillende flashback’s gaan terug tot en met de geboorte van Michel. Het verhaal is niet chronologisch, Paul heeft verschillende flashback’s. De vertelde tijd is van Michel’s geboorte tot nu, dat is 15 jaar omdat Michel 15 (bijna 16) is als hij met Rick de zwerver dood. De verteltijd is: 300 bladzijdes.

Ruimte

De hoofdlijn van het verhaal speelt zich af in een chic restaurant. De naam van het restaurant wordt nooit gezegd. In de flashbacks van Paul gaat hij terug naar een paar verschillende plekken. Deze plekken zijn niet heel belangrijk voor het verhaal. Een paar van deze plekken zijn: Het vakantie huis van Serge in Frankrijk, de middelbare school waar hij heeft gewerkt, een hotel in Duitsland en Paul’s eigen woning.
Een andere belangrijke plek voor het verhaal is het pinhokje waar Michel en Rick de zwerfster hebben gedood.

De wijze van vertellen

Het diner kenmerkt zich door de schrijfstijl. Het verhaal beleef je volledig door de ogen van Paul. Zijn subjectieve blik op wat er gebeurt laat je niet alleen mee leven, maar zorgt er ook voor dat je gaat snappen in welke situatie de personages zitten.
Het verhaal is vanaf het eerste tot het laatste woord geschreven in de “ik verteller”. Hieronder een citaat waaruit dat duidelijk af te leiden is.
“Is het iets met meisjes?’ vroeg ze nogmaals. Was het maar waar, kon ik niet nalaten te denken. Iets met meisjes… wat zou dat heerlijk zijn, heerlijk normaal, het gewone pubergedoe.”blz. 15
In het volledige verhaal beleef je de gebeurtenissen vanuit de visie zoals Paul die beleeft. In feite is Paul ook diegene die het verhaal schrijft terwijl hij het beleeft. Zo heeft hij meerdere malen ook zinnen gericht aan de lezer.
“We gingen eten in het restaurant. Ik ga niet zeggen welk restaurant, want dan zit het er de volgende keer waarschijnlijk vol met mensen die komen kijken of wij er ook weer zitten.”
blz. 9
Je leest wat Paul denkt, ziet, hoort, beleeft enz. Vanwege het feit dat Paul in de eerste persoon enkelvoud in het verhaal voor komt spreken we hier niet over een personale verteller. Een auctoriale verteller is ook uitgesloten omdat je het verhaal maar vanuit een persoon beleefd en die heeft een rol in het verhaal (hoofdpersonage).
Duidelijk is na bovenstaande uitleg dat er sprake is van een “ik verteller”, maar dan zijn er nog twee keuzes: de belevende ik verteller of de achteraf ik verteller. Beide komen in het verhaal voor.
In de vele terugverwijzingen die er zijn wordt gebruik gemaakt van de achteraf ik verteller. In zekere zin klinkt dat voor zich, omdat Paul gebeurtenissen in het verleden deelt met de lezer en daar dus de afloop van weet. Hieronder een citaat waaruit zeer duidelijk is op te maken dat in de terugverwijzingen, want daar komt het citaat uit, een achteraf ik verteller wordt gebruikt.
Er wordt gesproken over “ik voelde geen pijn, althans op dat moment niet”, wanneer je dat vertelt weet je de afloop van dat verhaal. Hier de twee citaten:
“Daarna was het allemaal redelijk snel gegaan, sneller dan ik gedacht had in elk geval. In zekere zin leek hij zelfs opgelucht dat er nog iemand was die het nu ook wist. ” Blz. 140
“In mijn herinnering was er duidelijk gesis te horen toen ik de gloeiend hete handvatten van de pan vastpakte en de huid van mijn vingers verbrandde. Ik voelde geen pijn, althans niet op dat moment.”blz. 221
In de rest van het verhaal, tijdens het diner, is er sprake van een belevende ik verteller. Dat is ondermeer te lezen in de eerste twee citaten op deze pagina. Paul, de verteller van het verhaal, weet op dat moment niet de afloop van het verhaal (/diner).
Nu zou ik de dominante verteller kunnen bepalen door de aantal pagina’s met de beide soorten ik verteller te tellen, maar dat is in dit geval zeker niet de goede oplossing. We hebben het hier over de dominante verteller en dat is de belevende ik verteller die gebruikt wordt in de rode draad van het verhaal, het diner. Alle kleine en grote terugverwijzingen in het verhaal met de achteraf vertellende ik kun je bewijs van spreke weg laten. De vertelinstantie is dus een belevende ik verteller.

Thema

Het thema van het boek is dilemma. Wat moet je doen als je kind iets heel ergs heeft gedaan? Moet je net als Paul je kind beschermen voor wat hij heeft gedaan? Om zo zijn jeugd te redden. Of kun je beter net als Serge gewoon eerlijk en openkaart spelen omdat je kind er anders later trauma’s aan overhoudt? Deze vragen worden op het eind vaak tot discussie gesteld door Paul en Claire.

Personages

Paul Lohman is een ex-geschiedenis leraar die in het verleden een aantal keren flink uit zijn dak gegaan is als hij een woedeaanval kreeg. Hij is uit het onderwijs gegaan, maar hij heeft zijn gevoelens niet altijd onder controle. Zo heeft hij zijn broer eens een pan macaroni op de kop geslagen en hij heeft de rector van de school van Michel keihard in zijn gezicht geslagen. Hij slikt pillen voor zijn driftaanvallen. Hij doet redelijk cynisch over het restaurant waar ze eten: kleine porties en grote prijzen. Sinds kort weet hij dankzij de televisie-uitzending bij “ Opsporing verzocht\\\" dat zijn zoon wordt gezocht voor een aanval op een junk/zwerfster. Maar hij staat altijd loyaal achter zijn kinderen. Hij weigert Serge over te halen om in de politiek te blijven.

Serge Lohman is de broer van Paul. Hij is een karikatuur van een politicus. Hij doet alles om het grote publiek te vriend te houden. De volgende keer zou hij de verkiezingen wel eens kunnen winnen en dan kan hij minister-president van Nederland kunnen zijn. Hij doet daarom graag voornaam in het openbaar: het eten in het dure restaurant bijvoorbeeld. Paul moet nog vaak terugdenken aan zijn jeugd toen Serge niet uitblonk door net gedrag. Hij boerde aan tafel omdat hij grote hoeveelheden cola dronk. Nu doet hij alsof hij een echte wijnkenner is. Tijdens dit diner begint hij aan zijn hoofdgerecht (de tournedos), terwijl er verder niemand aan tafel zit. Dat is niet echt volgens de etiquette. Hij ligt goed bij de vrouwen vanwege zijn openlijke charme.. Maar nu hij op de hoogte is van de misdaad van zijn zoon, wil hij zich in het openbaar terugtrekken als lijsttrekker voor de verkiezingen. Zijn vrouw wil dat hij blijft en heeft geprobeerd dat via Claire te bereiken. Maar hij gaat toch op weg om zijn aftreden bekend te maken, totdat hij door Claire het ziekenhuis in wordt geslagen. Je weet als lezer niet zeker of Serge wel oprecht zijn politieke carrière wil opgeven, want hij kan ontzettend goed acteren, hebben we gelezen. Dat zie je in de passage met de fan en de foto in het restaurant.

Babette Lohman is veel slimmer dan haar echtgenote Serge, vindt Paul. Ze heeft hem helemaal door. Ze doet heel sarcastisch over zijn manier van doen (bijvoorbeeld over zijn plotselinge hobby van wijnkenner). Maar aan het einde van de roman wil ze liever niet dat Serge zij terugtreden als lijsttrekker bekend maakt. Ze vindt het wel leuk om in de schijnwerpers te staan als de vrouw van ….. Ze is flink van postuur; alles aan haar is groot, maar het is wel in proporties. Tijdens het nagerecht doet Babette heel arrogant tegen de gerant van het restaurant. Ze wil dat hij het terugneemt en maakt een beschamende scène.

Claire Lohman is, volgens de verteller, ook slimmer dan hij is. Ze is ook stiekem. Want op de avond van het diner weet zij al dat haar zoon iets gaat uithalen, wat niet door de beugel kan. Ze heeft echter niets aan Paul verteld. Al eerder in haar huwelijk heeft ze informatie achtergehouden bijv. over de vruchtwaterpunctie in het verleden. Ze heeft natuurlijk willen weten of hij een genetische afwijking had. Maar dat kan ook meteen betekenen dat Michel niet de biologische zoon van Paul is.

Titel, ondertitel en motto

Titel:                Het gehele verhaal speelt zich af tijdens een diner waarbij twee broers met hun echtgenoten een afspraak moeten maken over een kwestie waarbij hun kinderen zijn betrokken.

Ondertitel:       geen

Motto:              Het motto is een quote uit de Amerikaanse misdaadfilm 'Reservoir Dogs' van Quentin Tarantino. De tekst gaat over het geven van een fooi. Nice Guy Eddie vraagt Mr. Pink (...wat een namen ook, zeg) om een dollar extra erbij te leggen, maar Mr. Pink gelooft niet in fooien. Uiteraard past dit mooi bij het boek, alleen al bij de titel (Een diner, daar geef je normaal gezien wel een fooi), maar het feit dat wat de heren in de film doen niet helemaal koosjer is past de quote ook nog eens bij de rest van het verhaal.
Nice Guy Eddy : “C’mon, throw it in a buck.”
Mr.Pink :”Uh-huh. I don’t tip.”
Nice guy Eddy: “Whatdaya mean, you don’t tip?
Mr. Pink: I don’t believe in it.