Boek 6; De Helaasheid der dingen

Primaire gegevens

  • Auteur Dimitri Verhulst
  • Uitgeverij Contact
  • Pagina’s 207

Inhoud

Een schoon kind

Rosie Verhulst, komt op een bepaald moment terug naar het huis van haar moeder (Dimitri’s grootmoeder). Ze wordt mishandeld door haar man en ze heeft haar mooie dochter meegenomen, namelijk Sylvie. Ze gaat mee naar het café: eerst drinkt ze een beetje fris, maar als de meisjes tweeling van het café opmerkingen maken over haar afstandelijkheid, komt Sylvie los. Op initiatief van een kroegloper André gaat ze aan de biertjes en aan het eind van de avond zingt ze de meest vettige liedjes mee en moet ze meegesleept worden door de nonkels. Ze is meteen populair bij de familie. Als Rosie hoort dat Sylvie door André is zat gevoerd, laat ze uit haar mond vallen dat André in feite haar biologische vader is. Maar ze dreigt Dimitri dat hij dat nooit mag vertellen. Hij ziet haar voorlopig niet meer.
De vijver van de gezonken babylijkjes
Palmier is een blonde, naar vis stinkende vrouw van oude leeftijd. Over haar ging het gerucht dat ze enkele kinderen zou hebben verdronken in de vijver bij haar woning. De jeugd van het dorp is gewend om bij de vijver te ravotten. Zo ziet Dimitri eigenlijk voor het eerste de ontluikende borsten van zijn meisjes-dorpsgenoten. Palmier heeft ook een hond, Blondi, die steeds maar vastgebonden is en waarmee de jongens medelijden hebben. Blondi wordt echter tijdens het vastgebonden zitten ook nog gedekt en de jongens willen de hond eigenlijk losmaken. Toch mag dat niet van de oude vrouw. Dan worden er ook nog eens jonkies geboren en daarna moeten ze van Palmier de puppies in de vijver verdrinken. Bij terugkomst is de hond Blondi woedend op de jongens. Later zegt een dorpsjongen dat hij toch de ketting van Blondi heeft doorgesneden en sindsdien is de hond spoorloos.
De Ronde van Frankrijk

Een van de nonkels, Potrel, heeft is kwaad dat hij niet mee mag doen met de wereldkampioenschappen zuipen die een lokaal café heeft uitgeschreven. Op het allerlaatste moment had nonkel Herman meegedaan en natuurlijk gewonnen, hoewel hij zijn winst met een ziekenhuisopname moest bekopen. Na de overwinning was hij namelijk gaan rijden en hij had een ongeluk veroorzaakt, maar daarbij had hij ook een gangsterbende opgerold, waardoor hij alleen maar meer aanzien had gekregen. Grootmoeder krijgt het bericht te horen van een jonge agent, die ze op haar nummer zet omdat hij een Latijnse uitdrukking (comateuze toestand) gebruikt.
Potrel zet echter een Tour de France op met een aantal zuipetappes. De grap is ook dat de moeder van Potrel (Dimitri’s grootmoeder) denkt dat Potrel zijn luiheid heeft omgezet in sportiviteit en van haar weinige geld koopt ze een nieuwe racefiets voor haar zoon, die hij weer verpatst om de drank voor de Tour de France te betalen. Potrel zet zwaar in tijdens de eerste bergetappe en giet de zware drank achter elkaar naar binnen. Hij krijgt een delirium tremens, maar de jonge agent die dit moet komen vertellen krijgt weer een veeg uit de pan van grootmoeder: hij moet geen Latijn tegen haar praten.
Alleen de allenen
Het is weer eens zo ver. De deurwaarder komt weer een stuk inboedel weghalen,omdat nonkel Zwaren een flinke gokschuld had opgebouwd. Deze keer valt de keus op de televisie. Dat is een klap voor familie Verhulst, want net die avond komt er een live concert van Roy Orbison op de televisie. Maar nonkel Zwaren lost dit op door met de hele familie tv te gaan kijken bij een Iranees immigrantenstel. Ze nemen een bak bier en een oude sanseveria mee als geschenkje. Grappig is dat de Iraniërs beter Nederlands spreken dan de Verhulstjes, die een soort krom migranten Nederlands tegen de immigranten spreken. Maar ze maken er wel een dolle boel van. Alleen Dimitri’s vader heeft het moeilijk bij de bekendste song van Orbison "Only the lonely”. Hij huilt tranen met tuiten en moet naar huis gesleept worden. De Iraniërs hebben een mooi beeld gekregen van inburgering.

Het nieuwe liefje van mijn pa

Dimitri is gewend dat er altijd vrouwen voor de deur staan bij de Verhulstjes. Alle nonkels hebben een typische smaak van vrouwen. Op een dag komt er een prachtige en gedistingeerde vrouw voor Dimitri’s vader Pie. Die ligt nog bij te komen van zijn avondje zuipen van de nacht ervoor. Hij wil niet uit zijn bed komen en vraagt of het soms dat wijf van gisteren is. Uiteindelijk komt hij ongewassen naar beneden en hij zegt dat hij het mokkel niet kent. Dat klopt want het is een vrouw van de Dienst Jeugdzorg die de woonomstandigheden van Dimitri komt onderzoeken. Ze vraagt het één en ander aan Dimitri onder andere over zijn moeder. Dimitri antwoordt, dat zijn moeder een hoer is.

Iets over mijn moeder, mevrouw
In dit hoofdstuk vertelt Dimitri over zijn moeder die een "plaspas" van de overheid heeft gekregen. Je mag dan overal plassen , zelfs wildplassen is toegestaan. Hij vertelt dat hij zijn moeder haat en dat hij graag bij haar wegwil. Ze is nogal dominant aanwezig. Ook geeft ze hem zijn jeugd lang het idee dat hij er de oorzaak van is dat zij incontinent is geworden, omdat ze zo’n moeilijke bevalling met hem heeft gehad. Op een bepaald moment zijn ze op het strand en hij heeft het plan opgevat om weg te gaan bij zijn moeder, maar ze blijft het oog strak gericht op hem houden. Wanneer ze moet plassen en denkt met haar plaskaart voorrang te krijgen bij de strandtoiletten, valt dat tegen. Ze moet nu in zee gaan plassen en op dat moment, ziet Dimitri zijn kans. Hij ziet zijn moeder nooit meer terug.
De pelgrim
"De pelgrim" is de naam van een afkickcentrum en Pierre Verhulst besluit op een morgen dat het zo niet langer kan met zijn drankgebruik. Hij wil zich aanmelden bij het afkickcentrum. Hij is vast van plan door te zetten. Dan zeggen zijn broers dat ze hem in ieder geval gaan wegbrengen en onderweg naar de inrichting doen ze werkelijk ieder café aan dat op de heenweg ligt. Ladderzat komen ze bij de inrichting aan en net op dat moment besluit een psychiatrisch patiënt naar beneden te springen en zelfmoord te plegen. Het weerhoudt Dimitri’s vader er niet van om toch naar binnen te gaan. Tot groot verdriet van zijn broers, de nonkels van Dimitri. Op de terugweg doen ze natuurlijk weer een aantal cafés aan.
De verzamelaar
De Verhulstjes vormen een familie apart, waartegen in Reetveerdegem nogal wordt opgekeken. Maar een schoolvriendje van Dimitri, Franky, nogal rijk en uit een importfamilie, mag niet langer met Dimitri spelen vanwege diens afkomst. Daarvoor mocht hij steeds naar de verzameling Märklintreintjes komen kijken. Franky doet dat eigenlijk om Dimitri de ogen uit te steken. Ze verliezen elkaar jaren uit het oog, maar als Dimitri jaren later op een verzamelbeurs loopt ziet hij Franky terug. Die verzamelt nu allerlei voorwerpen die met het joodse geloof te maken hebben. Zeer tegen zijn zin praat Dimitri met Franky en die nodigt hem uit nog eens langs te komen in zijn huis. Enkele maanden later belt Franky hem op om de uitnodiging te herhalen. Dimitri gaat tegen zijn zin op bezoek, merkt op dat de man alleen woont: zijn vrouw zal hem verlaten hebben. Dan komt ook de aap uit de mouw, want Franky vertelt hem dat oom Zwaren met zijn vrouw is en dat deze hem daarom verlaten heeft. Hij probeert Dimitri te laten bemiddelen. Die wil zich er helemaal niet mee bemoeien en aan het eind van het bezoek bewondert Dimitri nog de treinverzameling van Franky. Die is nog uitgebreider en geperfectioneerder geworden. In de wagonnetjes zitten kleine joodse poppetjes.
De genezene
Na drie maanden mag Pie Verhulst op proefverlof uit de inrichting. Hij is van de alcohol af en is behoorlijk aangekomen. Zijn beide broers proberen hem te verleiden mee te gaan stappen, maar Pie wil liever niet. Als hij het weekend droog blijft, mag hij de inrichting binnenkort verlaten. Maar het vlees is toch zwakker dan de geest en Dimitri ziet met lede ogen aan dat zijn vader toch meegaat. Met zijn grootmoeder wacht hij terwijl ze televisie kijken op de terugkomst van zijn vader, maar die komt de eerste dagen niet meer boven water. Die zal het bier niet hebben kunnen weerstaan.
De opvolging is verzekerd
In dit hoofdstuk volgen we de bevalling van Dimitri’s kind. Hij is in het ziekenhuis en uit alles blijkt dat hij niet houdt van de vrouw die van hem zwanger is geworden. Hij wil ook eigenlijk liever niet bij de bevalling aanwezig zijn. Zijn gedachten gaan terug bij de ingang van het ziekenhuis (waar hij staat om te roken) naar het verhaal om zijn eigen geboorte. Natuurlijk zat zijn vader in de kroeg toen zijn moeder moest bevallen. Maar als hij opgebeld werd met de mededeling dat er een zoon geboren was, was hij naar de kliniek gegaan, had Dimitri uit de wieg gehaald en hem in de postzak (Pie was postbode) aan alle mensen die hij in de kroegen ontmoette, laten zien. Een legendarisch verhaal in Reetveerdegem. De zoon blijkt heel anders over zijn niet gewenste zoon te denken: misschien wordt hij nog wel doodgeboren. Hij zou hem zeker niet trots aan iedereen willen laten zien.
Voer voor etnologen
In dit hoofdstuk is Dimitri opnieuw ouder geworden. Hij bezoekt zijn grootmoeder die inmiddels dement is geworden en niet meer weet of ze haar zoon dan wel haar kleinzoon op bezoek heeft. Ook is er altijd een mongool Marieken bij haar. Eens in de zoveel tijd brengt hij een bezoek aan zijn grootmoeder en de gesprekken gaan natuurlijk helemaal nergens over. Dimitri’s vader is inmiddels overleden. Dan bellen zijn ooms hem op en vragen hem of hij wil meewerken aan een onderzoek van een etnoloog over de teksten van dronkemansliedjes. Dat wordt immers Vlaams cultuurgoed. Dimitri vertelt dat hij niet meer weet dan de eerste regel en hij weigert mee te doen. Daarna komen de broers op het idee om de demente grootmoeder te laten zingen: omdat ze kinds is, zal zij zich de teksten wel weten te herinneren. De opnameploeg komt in het verzorgingstehuis waar zijn grootmoeder is, maar er komt niets uit. Dan besluiten de ooms om bier te gaan drinken; misschien komen de woorden dan wel automatisch, maar nee hoor. Alles mislukt. Als de opnameploeg weg is, begint grootmoeder ineens de tweede regel van een dronkemansliedje te zingen. Ze heeft het dus toch geweten, maar de boel in de maling genomen.

Een nonkel voor dat kind

Dimitri is met zijn 5-jarig zoontje Joeri naar zijn geboortedorp afgereisd. Hij wil zijn ooms nog een keer ontmoeten. In de kroeg wil hij eigenlijk niets drinken, maar daar zijn de ooms niet gevoelig voor. Joeri wil op de gokkast spelen. Een oom geeft hem wat geld. De jongen haalt er 1500 € uit en die mag hij van Dimitri niet houden. Oom Herman is daarna blij met die geldsom en hij wint ook nog een belspelletje op de radio en krijgt een bon uit de videotheek. De nonkel rijdt mee naar de videotheek en haalt een film van Bambi voor Joeri. Op de terugweg moet Joeri “zeiken”. Hij moet van Dimitri “plassen” zeggen. Met die veelbetekenende correctie geeft Dimitri eigenlijk aan dat hij zijn geboortedorp ontgroeid is.

Compositie en tijdsverloop

Het verhaal speelt zich af in de jeugd jaren van de 40 jarige Dimitri Verhulst. Het verhaal bestaat voornamelijk uit terugblikken van schrijver Verhulst op zijn jeugd.

Ruimte

De helaasheid der dingen speelt zich af in het Vlaamse dorp Reetveerdegem, waar veel verschillende mensen wonen, zoals Iraniërs, waar Dimitri met zijn vader en ooms een uitzending van de comeback van Roy Orbison kijkt, nadat hun eigen televisie is weggehaald door de deurwaarder, de Verhulsten natuurlijk, maar ook sjieke mensen, zoals de familie van Franky, waar Dimitri regelmatig over de vloer kwam om naar Franky’s treinenverzameling te kijken. Daarnaast zijn er ook nog enekele lokale ruimten. Bijvoorbeeld de kroeg, het huis van de Verhulsten, het bejaardentehuis en de auto. In het begin van het boek zie je dat de hoofdpersoon weinig sociale ruimte heeft, maar aan het einde verzet hij zich duidelijk tegen zijn familie, hij heeft zijn eigen leven bepaald.

De wijze van vertellen

De stijl van Verhulst is heel erg mooi. Gloedvol weet hij de omgeving van Reetveerdegem neer te zetten in een humorvolle stijl die precies de nodige afstand tussen schrijver, personages en lezer weet te bewerkstelligen. Het valt helemaal niet moeilijk fraaie zinnen uit het boek te citeren waaruit de kracht van Verhulsts schrijversschap blijkt.
Hieronder volgen drie voorbeelden van de prachtige stijl van Verhulst:
- "Niemand die ooit geduldig in het gras gelegen heeft en een bloem uit een knop zag springen, of die een vlinder zijn larvenlijf zag aan de kapstok hangen en aan het leven beginnen als een ware avatar, zal de kosmische verwondering begrijpen die ik voelde, toen ik Helenes borsten zag ontstaan." (blz. 33)
- "Bij het doorkruisen van alle door de zon in slaap gesuste, roze en dromerige steden, dwars door de Vendése velden, helemaal langs de Loire, die langzaam en stil stroomt, gaan deze mannen en vrouwen het vocht door hun kelen laten vlieden, uitzinnig onvermoeibaar, en ze zullen op hun weg allerlei vlagen van bewusteloosheid en braakneigingen tegenkomen die ze van zich af moeten schudden, hoofdpijnen en diarree doorstaan, ze zullen nieuwe krachten opdoen en de ambitie wekken om iets te zijn, al is het alleen door de kracht van een sterke maag, door de goede werking van de lever, wat toch meer waard is dan helemaal niets te zijn."(blz. 59)
- "Geen enkele vrouw zou met een gerust gemoed mogen bevallen in een katholieke materniteit, waar nonnen altijd uit jaloezie sadistische trekken kunnen vertonen, als ze met hun fikken in een van zonden doorsopt geslachtsorgaan zitten te woelen. Ze zouden wel eens wraak kunnen nemen voor hun eigen leven van onthouding en gebed, en vaker de verlostang hanteren dan nodig." (blz. 172)

Thema

Verhulst gaat in de roman terug naar zijn geboortedorp. Hij beschrijft met veel humor zijn familieleden en zijn dorpsgenoten. Het is een onbezorgd leven van veel zuipen en neuken. Tegelijkertijd gaat hij in het vervolg van de roman stiekem over op een beschrijving van zijn vader. Ondanks het alcoholgebruik bewondert hij toch zijn vader. Hij vergelijkt zijn eigen rol als vader (vrij liefdeloos tegen het ongewenste kind Joeri) met die van zijn vader. Hij keert in het laatste hoofdstuk terug in zijn geboortedorp en hoewel hij niet neerkijkt op zijn triviale familie (zuipen en neuken doen zijn nonkels) o.a. in het taalgebruik blijkt dat hij er niet meer helemaal thuis hoort. Waar zijn zoontje het nog over "zeiken" heeft, corrigeert zijn vader hem in "plassen". Hij is het milieu waarin hij is opgegroeid, min of meer ontgroeid. Daarom kun je roman ook zien als een vader-zoonroman. Het is geen afrekening met het milieu, maar meer de constatering van de ontheemding van je roots. Het je niet meer thuis voelen in je oorspronkelijke omgeving. Maar Verhulst doet dat in een dergelijk humorvolle stijl dat je vaak moet lachen om de leuke anekdotes in prachtige zinnen die hij op papier weet te krijgen.
Motieven zijn derhalve:
- alcoholgebruik
- seksualiteit
- puberteit
- standsverschil
- dorpsleven

Personages

Dimitri Verhulst, de schrijver van het boek, voert zichzelf op als hoofdpersoon en ik-verteller. Hij kijkt terug op het verloop van zijn eigen jeugd. Dimitri wordt geboren in de jaren zeventig in het Vlaamse dorp Reetveerdegem. Als zijn ouders uit elkaar gaan, woont hij eerst bij zijn moeder. Uiteindelijk gaat hij bij zijn vader in het huis van zijn grootmoeder wonen. Dimitri is erg gek op zijn familie, maar aan zijn moeder heeft hij een hekel. Op zijn dertiende wordt hij door jeugdzorg in een pleeggezin geplaatst. Ondank een turbulente jeugd, wordt hij een succesvol schrijver.

Pierre Verhulst is de vader van Dimitri. Hij heeft een baan als postbode, maar van bier drinken in de kroeg heeft hij zijn eigenlijke beroep gemaakt. Zijn vrouw verlaat hem, waardoor hij weer bij zijn moeder (de oma van Dimitri) gaat wonen. Hij deelt het huis en een drankverslaving met zijn drie broers: Potrel, Herman en Zwaren. Pierre heeft wel de intentie om zijn leven te beteren, maar hij raakt telkens weer aan lagere wal. Toch wordt hij omschreven als een liefdevolle vaderfiguur. Pierre sterft uiteindelijk aan kanker, net als zijn eigen vader.

Nonkel Potrel, de jongste oom van Dimitri, heet eigenlijk Karel Verhulst. In het dorp noemt iedereen hem echter Potrel. Het leeftijdverschil met zijn broers is groot, want Potrel was een ongelukje. Hij scheelt slechts enkele jaren met Dimitri en daarom zien zij elkaar meer als broers. Net als zijn broers heeft Potrel er een missie van gemaakt om de grootste zuiplap van het dorp te worden. Hij organiseert op eigen initiatief een Tour de France, maar dan voor bierdrinken. Uit alles blijkt dat Potrel tevreden is met zijn afkomst en zijn levenswijze.

Grootmoeder, de oma van Dimitri, heeft haar man verloren aan kanker. Vier van haar vijf volwassen zonen woonden bij haar in huis. Werkloze alcoholisten met torenhoge schulden die hun liefdesleven hadden verpest. Het is een zorgzame moeder die zonder te klagen voor haar kinderen en kleinkinderen zorgt. Grootmoeder krijgt uiteindelijk dementie en belandt in het bejaardentehuis, waar zij ook komt te overlijden.

Titel, ondertitel en motto

  • Titel De titel De helaasheid der dingen heeft betrekking op het treurige verloop van bepaalde dingen in het leven van de hoofdpersoon. Dimitri heeft een problematische jeugd gehad: zijn vader is verslaafd aan alcohol, zijn moeder ziet hij niet meer en hij wordt uiteindelijk overgeplaatst naar een gezinsvervangend tehuis. De dingen zijn niet altijd rooskleurig, maar dit wordt op een tragikomische en nonchalante manier omschreven in de roman. 
  • Ondertitel géén
  • Motto 'Het verbaasde me dat je daaraan je leven kon wijden, de wereld nabootsen en daar niet helemaal in slagen, en wanneer je er wel in slaagt voeg je slechts het vergankelijke aan het vergankelijke toe, dat wat je niet kunt krijgen aan dat wat je niet hebt.' - Pierre Michon, Meesters en knechten

Keuzeopdracht

gedicht

opgroeien

een mooie tijd in je leven

waar volwassenheid dient als een streven

in een rustgevend dorp, omringd door familie

daar waar gekkigheid is een garantie

daar waar de politiechef de deur plat loopt

en de moeder voor 5 zonen kookt

daar waar bier gedronken word als water

daar waar de mensen niet werken

morgens wakker worden met een kater

dit dient Reetveerdegem te kenmerken