Boek 1: Het gouden ei   

Primaire gegevens

Auteur:            Tim Krabbé

Titel:                Het gouden ei

Uitgeverij:       Bert Bakker, Amsterdam, 1991-8, 98 blz. (eerste druk in juni 1984).

Genre:             Misdaadroman / Psychologische roman

 

Inhoud

Rex Hofman en Saskia Ehlvest, een stelletje, zijn onderweg naar een vakantiehuisje in de heuvels boven de Middellandse Zee bij Hyères. Omdat de kilometerteller al een tijdje kapot is, moet de kilometerstand met de hand bijgehouden worden, zodat Saskia en Rex weten wanneer ze moeten tanken, dit om te voorkomen dat ze ergens langs de weg zonder benzine komen te staan. Ook deze reis is dit weer het geval,f en na de kilometerstand een tijdje bijgehouden te hebben vindt Saskia het tijd om weer te gaan tanken. Ze wil het tenslotte niet nog een keer meemaken om alleen zonder benzine langs de kant te staan, terwijl Rex lopend naar een ver benzinestation moet. Als ze bij een TOTAL-benzinestation zijn, gaan ze tanken en daarna vindt Saskia het tijd om te ontspannen. Daarom gaat ze wat drankjes halen en besluit om haar angst daarna te overwinnen: zij gaat de rest van de rit rijden zodat Rex wat kan rusten. Nadat ze haar rijbewijs heeft gehaald heeft ze nooit meer gereden, dus ze vindt het eng om te gaan rijden. Als ze drankjes gaat halen in het benzinestation komt ze niet meer terug. Rex gaat haar zoeken maar nergens in het benzinestation is ze te vinden. Daarom besluit hij om naar binnen te gaan en aan het personeel te vragen of ze haar gezien hebben. Ze hebben haar wel gezien en ze is zelfs met drankjes uit het benzinestation gelopen, maar daarna hebben ze haar niet meer gezien. Rondom het benzinestation is Saskia ook niet te vinden en als Rex met de chef gepraat heeft en weer terug naar de auto gaat ziet hij iets opmerkelijks: de fietsen zijn van het dak van de auto weg. Acht jaar later is Rex met Lieneke op vakantie, een vrouw die één jaar jonger is dan Saskia. Ze vinden elkaar wel leuk en praten veel over gevoelens en ook daar komt Saskia weer naar boven. Ze is nog steeds kwijt en niemand weet wat er met haar aan de hand is en waar Saskia op dat moment is. Na een tijdje meldt iemand zich bij Rex thuis: een Frans sprekende man die beweert dat hij Raymond Lemorne heet. Hij vertelt aan Rex dat hij meer weet over de verdwijning van Saskia en hij vraagt of Rex mee wil gaan, zodat hij aan Rex uit kan leggen wat er is gebeurd. Dan krijgt Rex te horen dat Saskia dood is en dat hij de rest alleen te weten krijgt als hij hetzelfde ondergaat. Omdat Rex graag wil weten wat er is gebeurd, besluit hij om mee te gaan.Bij het TOTAL-benzinestation blijkt dat Saskia daar in de auto is gegaan. Meer krijgt Rex niet te weten, want hij krijgt een slaapmiddel en wordt een tijd later ergens alleen wakker. Het blijkt dat hij ergens alleen onder de grond op een matras ligt. En dan beseft hij het zich: Saskia is levend begraven. Lieneke hoort verder helemaal niks meer van Rex en voor iedereen zijn Rex en Saskia voor altijd verdwenen. Uiteindelijk blijkt dat Lemorne de ontvoerder en moordenaar is. Hij probeerde al een tijdje vrouwen te kidnappen en heeft op allerlei manieren geprobeerd om vrouwen mee te krijgen. Op een dag kwam hij bij het TOTAL-tankstation en daar zag hij Saskia: een vrouw die hem aan zijn dochter deed denken. Nadat ze wat gepraat hadden over geld wisselen, zag Saskia zijn sleutelhanger van zijn autosleutels en ze vond deze zo mooi dat ze er ook eentje wilde hebben. Lemorne beweerde dat hij handelde in zulke sleutelhangers en vroeg of ze mee naar zijn auto wilde om er eentje van hem over te nemen. Toen ze bij zijn auto was kreeg ze een klap waardoor ze op de achterbank viel en gelijk meegenomen kon worden.

Compositie en tijdsverloop`

Het 'heden' van het verhaal is ongeveer 1984. De tijd die het verhaal bestrijkt is vanaf het jaar waarin Raymond 16 is (1950) tot aan het moment dat Rex in de kist ligt (1984), dit is dus 34 jaar. Het verhaal wordt niet in chronologische volgorde verteld. Eerst vertelt het verhaal het moment waarop Rex en Saskia op vakantie gaan en Saskia vermist wordt. Het is voor de lezer dan nog niet duidelijk wat er met Saskia is gebeurd. Dan gaat het verhaal 8 jaar later verder bij Rex en Lieneke en besluit Rex om opnieuw naar Saskia te gaan zoeken. Vervolgens wordt de geschiedenis van Raymond verteld totaan het moment dat hij Saskia in de auto bewusteloos maakt. In het volgende hoofdstuk gaat Raymond naar Rex toe en maakt hem duidelijk wat er met Saskia is gebeurd door met hem hetzelfde te doen. Nadat Rex door het slaapmiddel in slaap is gevallen wordt zijn droom beschreven en het volgende moment wordt hij wakker in de kist. Het laatste hoofdstuk gaat over de reacties van de omgeving op Rex' verdwijning.
Deze volgorde is aangehouden om de lezer tot aan het einde van het boek in het ongewisse te laten over wat er is gebeurd met Saskia. Pas aan het einde van het derde hoofdstuk lopen de twee verhaallijnen, de verdwijning van Saskia en de geschiedenis van Raymond, in elkaar. En dan nog weet je niet wat Raymond dan precies van plan is met Saskia. Door de verschillende delen van het verhaal niet in chronologische volgorde te zetten is de schok des te groter als de lezer er achter komt wat er werkelijk gebeurd is. 

Ruimte

Het verhaal speelt zich op drie verschillende plaatsen af: Het boek begint bij het benzinestation Total in Frankrijk. Het is een benzinestation met een veldje in de buurt waar Rex en Saskia uitrusten. Verder wordt er weinig over geschreven.
Een andere plaats die in het boek genoemd wordt is het meertje Marina di Camerota in Italië waar Rex en Lieneke op vakantie zijn. Ze beschouwen het strandje van het eilandje dat in het meer ligt als hun strand.
Bij de beschrijving van de geschiedenis van Raymond worden een aantal plaatsen in Frankrijk genoemd waarover niets verder verteld wordt. Wel wordt het tweede huisje van Raymond beschreven, wat hij helemaal opknapt: "Het huisje, afkomstig uit een tegenvallende erfenis van zijn vrouw, lag zesentwintig kilometer van Autun aan de rand van een gehucht dat Effours heette en direct aan de departementale weg, maar toch verscholen en alleen. Het bevatte drie kamers en een keuken en voor de deur bevond zich de trots: een oneffen grasveld ter grootte van een half voetbalveld, met aan de rand een akelig gat dat ooit had moeten veranderen in een zwembad."
Tot slot wordt ook nog Rex' huis kort beschreven; "Hij woonde in een flatgebouw aan de rand van Buitenveldert, even aan de overkant van een kanaal dat bij zijn geboorte nog de grens van Amsterdam was geweest."
De ruimten zijn niet echt belangrijk voor het verhaal, omdat het thema van het boek weinig te maken heeft met die ruimten. Als je de kist en het gouden ei ook zou opvatten als ruimten in het verhaal, dan zijn die zeker wel belangrijk, omdat die zorgen voor het gevoel van opgesloten zitten, wat een belangrijk punt uit het boek is. 
Het benzinestation, het meertje in Italië, het huisje van Raymond, de flat van Rex en de kist zijn beleefde ruimten, maar het gouden ei is een symbolische ruimte uit de droom van Saskia en Rex die de angst weergeeft voor het opgesloten zitten in kleine ruimten (claustrofobie)

De wijze van vertellen

De verteller is de auteur. Er wordt verteld over de verschillende personen, zonder dat er sprake is van een ik-figuur. Je ziet de gebeurtenissen wel als het ware vanuit Rex Hofman in de eerste 2 hoofdstukken. In het derde hoofdstuk wordt het verhaal vanuit het perspectief van Raymond Lemorne verteld, in het vierde hoofdstuk ligt het perspectief weer bij Rex en in het laatste hoofdstuk kun je de situatie lezen door de ogen van de mensen bij Rex in de buurt en de politie die niets afweten van wat er gebeurd is. 

Thema

Het belangrijkste probleem in het boek is de verdwijning van Saskia en de invloed daarvan op het leven van Rex. Onzekerheid en eenzaamheid zijn twee belangrijke gevoelens. Ook het gevoel van opgesloten zitten en ergens nooit meer uit kunnen is een thema van het boek. Ik denk dat dit de belangrijkste thema's zijn omdat de titel daar ook mee samenhangt en die gevoelens veel aan de orde worden gesteld in het boek. Het volgende citaat uit het einde van het boek geeft dit goed weer; " Hij lag in een kist, levend begraven. Dat dit Saskia was aangedaan! Dat zij hier zo had gelegen, smekend dat hij haar zou komen redden, tegelijk zeker wetend dat hij niet kòn komen... De eenzaamheid hiervan! Kalm blijven, dacht hij, en een tomeloze paniek plantte zich voort in zijn bloedvaten, sneller dan zijn bloed. Kalm blijven, iets doen om te bedaren. Maar de gedachte dat wat kalm zou zijn hier jammerlijk opgesloten zou zitten maakte hem gek van angst. De wanden klemden hem vast, zonder hoop." 

Personages

Het hoofdpersonage in het boek is Rex. Hij is de ontwetende in het boek met wiens zoektocht je mee gaat. Rex Hofman is een rustige man die er erg van houdt om spelletjes te spelen, vooral woordspelletjes. Hij blijft zijn hele leven lang een beetje hangen in de tijd waarin Saskia verdween. Hij heeft nooit echt kunnen verwerken dat zij zomaar verdwenen is en hij nooit heeft geweten wat er met haar is gebeurd. Dit verklaart ook de keuze die hij dan maakt om bij Raymond in de auto te stappen. Het is voor hem een afsluiting, letterlijk en figuurlijk. Een ander belangrijk personage in het boek is Raymond Lemorne, een man wiens gedachtes wat afwijken dan de meeste van ons. Zijn hoofdvraag in het verhaal is: ik kan goed zijn, maar ben ik ook in staat om een slechte daad te begaan? Deze man heeft, zoals uit het verloop van zijn levensverhaal, ook vaker een voor ons wat onredelijke redenering gehad over wat wel en wat niet te doen. Een ander personage in het boek is natuurlijk Saskia Ehlvest, Saskia is niet een personage wat je in het boek beleefd, zij wordt in dit boek vooral geleefd. Haar verdwijning, en uiteindelijke dood, zorgt ervoor dat het boek een verhaal heeft. Saskia is een opgewekt personage met een creatieve gedachtenstroom. Wat blijkt uit acties die ze uitvoert zoals muntjes verstoppen. Een laatste personage welke ik graag wil benoemen is Lieneke. Lieneke speelt geen grote rol in het verhaal. Ze is de nieuwe vriendin van Rex na de verdwijning van Saskia. Ik denk dat Lieneke wel Rex zelf heeft laten inzien dat  hij Saskia nooit zal en kan vergeten. Dit blijkt zowel aan zijn bewuste gedachtten gang en aan de foto van Saskia die hij na al die tijd nog in zijn portomonee heeft zitten als aan zijn onbewuste gedachten. De droom die hij heeft over het gouden ei is een onbewuste gedachte aan Saskia. Lieneke accepteert dat Saskia altijd, ook nu ze er niet is, toch tussen hen in al blijven staan.

Titel, ondertitel en motto

Titel:                Toen Rex en Saskia elkaar een tijdje kenden, vertelde Saskia aan Rex over een droom die ze als kind gehad had. Ze zat opgesloten in een gouden ei en zweefde door het heelal. Ze kon niet sterven voordat ze tegen een ander ei aan zou botsen dat ook in het heelal zeefde. Aangezien het heelal onvoorstelbaar groot is was de kans daarop erg klein en was ze gedoemd om opgesloten te blijven zitten. Toen had Rex om haar met die droom geplaagd, maar lang na Saskia's verdwijning krijgt hij diezelfde droom die hij opvat als een teken van Saskia. Levend begraven zijn lijkt ook op opgesloten zitten in een gouden ei, net als het eindeloos wachten op Saskia zonder te weten waar ze is en wat er gebeurd is.         

Ondertitel:       geen

Motto:           geen

 

 

Keuzeopdracht (gedicht)

HET GOUDEN EI

dat schittert als de zon
is in feite waar het begon

uit de wateren der liefde onstaan
ook al is het je even ontgaan

voortkomend uit de zuivere betovering
is een kracht geschonken waarom het ging

het diepste, 
het binnenste,
het heerlijkste, zo puur
de passie van het vuur

door universele warmte verzegeld, 
in de eeuwige geest.
waar de universele onbegrensde,
zijnssfeer leeft.

dit gouden ei 
dat ben jij
dat ben jij